Collegiale visitatie in het onderwijs: dat is als collega’s (directeuren, leraren) bij elkaar op bezoek gaan en elkaar de spiegel voorhouden. Het is een tegelijk sympathiek en krachtige manier om te werken aan de kwaliteit van het onderwijs. 
Zowel in het primair als in het voortgezet onderwijs is het populair. Ik schrijf er op dit moment in opdracht van de VO-Raad een boekje over en ontdekte dat visitatie is omgeven door het idioom van de keuken.
Eigenlijk is dat al zo vanaf het begin van collegiale visitatie. Rond 1995 verschenen er de eerste boekjes over. Eén daarvan had als titel: Een cultuur van pottekijken,- een treffende aanduiding voor waar het om te doen is bij visitatie: bij elkaar in de keuken kijken of liever: in de pan loeren, goed kijken naar wat je daar aantreft, je verwondering alle ruimte gunnen, je oordeel opschorten, hier en daar een vraag stellen en dan teruggeven wat je is opgevallen. Daar draait het om. Spiegelen noemen ze het.
Een kleine tien jaar later verscheen er een Cd-rom met allerlei materialen voor kwaliteitszorg onder de titel: Een boekje van eigen deeg. Twee jaar later werd dit gevolgd door een publicatie, opnieuw over kwaliteitszorg ( waaronder visitatie) met als titel: Saus of marinade. De fijnproever begrijpt de keuze. En onlangs verscheen er een publicatie over hetzelfde onderwerp: Een leerzame kijk in eigen en andermans keuken.
Gisteren liep ik een rondje door De Horsten en had er flink het tempo in. Dat levert altijd heldere denkresultaten op want vaak valt alles tijdens het hardlopen op zijn plaats. Ik moest opeens denken aan iets wat ik lang geleden las over het verschil tussen de manier waarop Nederlanders koken en de manier waarop Fransen dat doen.
Nederlanders koken, aldus het verhaal, aan de hand van een recept en volgen dat nauwgezet. Ze raken licht in paniek of geïrriteerd als het anders loopt of als er iets niet in huis is. Fransen koken zonder recept, rommelen maar wat aan. Ze nemen hun toevlucht tot het recept als ze er echt niet meer uitkomen. In mijn rondgang door het visiterende voorgezet onderwijs zie ik heel wat receptuur langskomen. Maar ook grote verschillen tussen recepten die toch uiteindelijk hetzelfde gerecht moeten opleveren. Ik heb er een aantal van op een rij gezet in het boekje. Natuurlijk hoop je dat ze gelezen gaan worden en dat ze inspireren tot navolging. En misschien gaan ze dienen als laatste toevlucht, voor als men er zelf niet uitkomt. Dat laatste zou helemaal niet zo verkeerd zijn. Nederlandse visitaties: koken met de Franse slag.
